Zbyt ubogi zasób słownika ogranicza rozumienie tego, co mówimy do dziecka, jak również formułowanie przez dziecko pełnej wypowiedzi. Zachęcanie dziecka do wypowiadania się o tym, co widzi, co przeżyło, kształtuje ekspresję słowną.
Dziecko w okresie przedszkolnym doskonali zdolność komunikowania się z innymi. Specjalnie zorganizowane ćwiczenia przyczyniają się do rozwijania poprawności i wyrazistości mowy, wzbogacają słownictwo , wpływają na poprawność gramatyczną, pozwalają budować coraz dłuższe wypowiedzi.
1.Znajdujemy początek słowa.
Gra polega na znalezieniu nowego słowa rozpoczynającego się ostatnią sylabą słowa poprzedniego i tworzenie par wyrazów np.
lokomotywa – wagon
książki – kisiel
szafa – fajka
Inny wariant zabawy polega na tworzeniu jak najdłuższego ciągu wyrazów, aż do wyczerpania np. szafa – fajka – kabina – natura – rakieta – tablica – całość
2. Układamy rymy.
Zabawa polega na wyszukiwaniu słów rymujących się, np.
deski – pineski
niebieski – pieski
konik – słonik
kwiatek – płatek
krata – rata
wazonik – melonik
3. Znajdujemy słowa z określoną głoską.
Gra polega na podawaniu par wyrazów (rzeczownik i jego określenie) zaczynających się tą samą głoską, np.
sok – słodki
samolot – stary
gazeta – gruba
plastelina – pomarańczowa
książka – kolorowa.
WYRAZY
1.Dobieramy słowa łączące się tematycznie.
Zabawa polega na wyszukiwaniu słów w ramach ustalonego tematu. Wypowiadamy zdanie, które określa zakres podanych słów. Jest ono tak sformułowane, że pozwala na swobodne wyliczanie, ale wymusza określoną formę gramatyczną słów, np.
Do nowego mieszkania wstawimy… (kanapę, szafę, krzesła, stół itd.)
Jedziemy na wycieczkę i zabieramy ze sobą… (plecak, bidon, kanapki itd.)
Założę sukienkę, która ma paski w kolorze… (czerwonym, niebieskim, żółtym itp.)
W Zoo można zobaczyć… (słonia, niedźwiedzia, żyrafę itp.)
2. Wyszukujemy słowo, które nie pasuje do pozostałych.
Gra polega na tym, aby spośród kilku słów wybrać to, które nie pasuje ze względu na przynależność do innej grupy znaczeniowej, np.
– łódka, kajak, statek, dom
– jabłko, ziemniak, gruszka, śliwka
– rysuje, pisze, skacze, maluje.
3. Wymyślamy słowa o przeciwnym znaczeniu, np.
pełny – pusty
duży – mały
gruby – chudy
długi – krótki
4. Wyszukujemy słowa, które brzmią tak samo a oznaczają coś innego.
Wyszukujemy jak największej liczby słów, które mają wiele znaczeń, np.
zamek (do drzwi, budowla, suwak)
klucz (do drzwi, klucz ptaków, sposób rozwiązania)
kiwi (owoc, ptak) itd.
5. Wyszukujemy słowa określające czynności, np.
fryzjerka – obcina, czesze, myje, suszy, farbuje, modeluje, lakieruje, strzyże.
zupę – gotujemy, mieszamy, doprawiamy, nalewamy, podajemy, zjadamy.
ZDANIA
1. Dopowiadamy brakujące słowo.
Wypowiadamy krótkie, proste zdanie, w którym brakuje ostatniego słowa, np.
Zjedz swój … (obiad, sernik, budyń, jabłko)
Poczytam ci … (gazetę, książkę, bajkę, opowiadanie)
Dziś pójdziemy do … (lasu, sklepu, parku, babci).
2. Rozwijamy zdania, np.
Szklanka stoi.
Szklanka stoi na stole.
Brudna szklanka stoi na stole w kuchni.
Bardzo brudna szklanka stoi od wczoraj na stole w kuchni.
Sukienka wisi.
Sukienka wisi na wieszaku.
Różowa sukienka wisi na wieszaku w szafie.
Różowa sukienka w kwiatki wisi na wieszaku w starej szafie.
3. Układamy pytania.
Układamy jak największą liczbę pytań do podanego zdania, np.
Paweł zabrał wczoraj swojego figlarnego psa Azora na spacer do lasu.
– Kto zabrał psa na spacer?
– Jak nazywa się pies Pawła?
– Jaki jest pies Pawła?
– Kiedy Paweł zabrał swojego psa na spacer?
– Gdzie zabrał Paweł na spacer swojego psa?
TWORZENIE TEKSTÓW
1. Określamy czy wypowiedź jest prawdziwa, czy nie. Podajemy poprawną.
Wypowiadamy zdania poprawne pod względem logicznym na przemian z nielogicznymi. Prosimy dziecko, aby określiło czy to jest prawda, czy fałsz i podało poprawne pod względem logicznym zdanie np. Pies siedzi na drzewie i miauczy.
Zabrałem ze sobą parasol, bo jest ładna pogoda.
Skręciłem nogę, więc zaraz po obiedzie pójdę na łyżwy.
2. Opisujemy cechy ludzi, zwierząt i rzeczy poprzez wyszukiwanie odpowiednich porównań.
Zabawa polega na wyszukiwaniu określeń tworzonych poprzez porównywanie do czegoś, np.
Okrągły jak…
Ciemny jak…
Biały jak….
Suchy jak…
Mądry jak… (sowa)
Wierny jak… (pies)
Uparty jak… (osioł)
Pracowity jak… (mrówka).
3. Układamy zagadki
Wybieramy sobie jakiś przedmiot znajdujący się w sali (pokoju) i próbujemy go przedstawić, nie wymieniając jego nazwy, aby pozostali odgadli o czym mówimy, np.
Jest to rzecz, wykonana z papieru, przeznaczona do czytania, można ją kupić w księgarni lub wypożyczyć w bibliotece. (książka)
Jest to drzewo, które rośnie w sadzie, rosną na nim pyszne, soczyste okrągłe owoce, czerwone, żółte lub zielone. (jabłonka).