Rozwój społeczno-emocjonalny dziecka niejednokrotnie jest niedoceniany przez rodziców i opiekunów. Większość z nas zabiega i skupia się na fizycznym rozwoju dziecka, jego możliwościach poznawczych, kształceniu kolejnych funkcji niezbędnych do podjęcia nauki w szkole jak również na nieprawidłowościach w sposobie komunikowania się i wypowiadania poszczególnych głosek. Tymczasem, człowiek w swej naturze jest istotą społeczną, wszelkie jego działania zachodzą w interakcji z innymi ludźmi, w kontekście do danych norm i zasad społecznych jak również zależnie od kultury, w której przyszło mu funkcjonować.
Prawidłowy rozwój społeczno-emocjonalny rozpoczyna się zaraz po narodzinach dziecka, kiedy to zaczyna funkcjonować wśród innych ludzi oraz w odpowiednim dla siebie tempie buduje więź emocjonalną z głównymi opiekunami. Osiągnięcia dziecka w kolejnych etapach rozwoju wyglądają następująco:
1 rok życia:
- skupianie wzroku na twarzy ludzkiej;
- preferowanie głosu matki;
- płacz jako pierwszy akt komunikacji;
- okazywanie przywiązania np. uśmiech społeczny, inicjowanie i utrzymywanie interakcji przed dłuższy czas;
- zwiększanie się ekspresji, komunikacji ruchami ciała i mimiką;
- naśladowanie niektórych ruchów i wyrazów twarzy;
- wyrażanie radości, smutku, złości;
- odpowiadanie uśmiechem na uśmiech;
- kształtowanie naprzemiennych interakcji;
- negatywna reakcja na nieobecność rodzica oraz pojawianie się obcych osób (pojawienie się lęku separacyjnego);
- pojawienie się gestu wskazywania placem;
- tworzenie wspólnego pola uwagi.
2 rok życia:
- kształtowanie się odrębności pojęcia „ja” – coraz większa chęć samodzielności dziecka;
- zauważanie rówieśników – na razie brak wspólnej zabawy i interakcji, pojawia się naśladowanie ich zachowań oraz reakcji;
- reakcje emocjonalne dziecka pojawiają się momentalnie po zaistnieniu bodźca oraz są niewspółmierne do jego natężenia;
- pojawienie się mowy u dziecka sprawia, że proces socjalizacji zaczyna przyspieszać, komunikaty dziecka stają się czytelne.
3 rok życia:
- grupa rówieśnicza nabiera coraz większego znaczenia, dziecko zauważa panujące
w niej reguły i zasady; - rozwój zabaw tematycznych (gotowanie, ubieranie lalek);
- pojawienie się nowych, nieznanych dziecku uczuć: wstyd, poczucie winy, zakłopotanie, zazdrość;
- brak kontroli wyrażania uczuć – reakcje impulsywne, które dziecko nie potrafi wytłumaczyć (dlaczego popchnął brata/kolegę);
- kształtowanie pojęcia „dobro” i „zło”.
4 rok życia:
- umiejętność odraczania reakcji oraz kontrolowania swoich zachowań (kontrolowanie wybuchów złości i żalu);
- dostosowanie się do obowiązujących sytuacji społecznych (inne zachowanie wymagane w kościele, inne na placu zabaw);
- dziecko staje się wrażliwe na oceny i opinie pochodzące z grupy rówieśniczej;
- dziecko potrafi za pomocą mimiki wyrazić podstawowe emocje: radość, smutek, strach, złość
- pojawienie się grupowych zabaw tematycznych;
- uczestnictwo w zabawach i grach z regułami i zasadami.
5-6 rok życia:
- wzrost samokontroli;
- stopniowe zanikanie wyłącznie autorytetu rodziców, a znaczenia nabierają autorytety zewnętrzne (np. pani z przedszkola, instruktor tańca);
- opisywanie emocji za pomocą słów: boje się, cieszę się, jestem smutny, jestem zły;
- zabawy tematyczne ze wspólnie ustalonymi przez dzieci regułami;
- silne poczucie tożsamości płciowej
Nasze przedszkole w trosce o prawidłowy rozwój społeczno-emocjonalny swoich podopiecznych zaangażowało się w Ogólnopolski Projekt Edukacyjny „Sztuka emocji”,
w którym osiem wybranych emocji prostych oraz złożonych: radość, smutek, nadzieja, strach, miłość, złość, duma, wdzięczność wyrażone zostaną poprzez osiem różnych dziedzin sztuki: malarstwo, rzeźba, taniec, muzyka, teatr, film, fotografia, literatura. Raz w miesiącu dzieci biorą udział w zajęciach z psychologiem, który przybliża im specyfikę danego uczucia, omawia sytuacje społeczne, w których się ono pojawia oraz sposoby adaptacyjnego ich wyrażania jak i regulacji. Dotychczas, emocje porwały nas w dwie dziedziny sztuki: energetyczny taniec radości z chustami, a także przelaliśmy nasze łzy smutku na nietypowy materiał malarski jakim jest mleko. Mamy do odkrycia jeszcze wiele fascynujących dziedzin sztuki obfitujących w intensywne emocje…
